Kada su Josipa Juratovića, etničkog Hrvata, koji je već decenijama poslanik u njemačkom Bundestagu, pitali da li je patriota, on je odgovorio: “Ja sam patriota njemačkog Ustava”.

Jednostavna, a prihvaćena definicija patriotizma kaže da je to ljubav prema domovini ili otadžbini i narodu, bez ikakve isključivosti.

Cinici bi, parafrazirajući Karla Marksa, rekli da je u savremenom globalizovanom svijetu patriotizam novi “opijum za narod”.

A šta je patriotizam u BiH: onaj istinski, i onaj koji služi kao alat za zgrtanje glasova, političke i ekonomske moći?

Nismo to pitali političare, oni bi, kao iz topa, izdeklamovali niz gromopucatelnih fraza, koje već godinama rafalno ispaljuju sa govornica.

Pitali smo to “učene ljude”: po jednog psihologa i sociologa i politikologa.

Ibrahim Prohić, psiholog poznat po oštrim kritikama političkih i društvenih pojava u BiH, ističe da je u poslednjih tridesetak godina ne samo u Bosni I Hercegovini, nego i u “takozvanom regionu”, ubijena svaka oficijelna ideologija.

–Interes je postao neproglašena ideologija. Politika je redukovana na puki klijentelizam. Da budem direktan, ovdje su na sceni antologijska pljačka i manipulacija – kaže Prohić.

Pobune nema, agonija se nastavlja

Dodaje da je jedan od glavnih alata spomenute podvale “patriotizam”, koji se ispoljava u dvije forme. Jedna forma je takozvani državni patriotizam, koji je na sceni u Federaciji BiH, a drugi je oblik na djelu u Republici Srpskoj, gdje se navodni patriotizam temelji na etničkoj matrici. Suština je, smatra Prohić, ista.

– Iza “velikih” riječi odvija se pljačka prirodnih resursa i kontrola finansijskih sredstava. Sračunati i prozirni populizam ipak prolazi, u korist “političke klase”. Takozvanim liderima naroda, nije do naroda. Što oni više brane svoj narod od onog drugog, to je i naroda i građana u BiH sve manje – kaže Ibrahim Prohić, aludirajući na masovno iseljavanje obespravljenih i obeznađenih stanovnika BiH.

Dodaje da se po ovom pitanju ne razlikuju ni takozvane građanske stranke. Retorika je kod njih jedno, ponašanje drugo nešto sasvim drugo.

– Pojam patriotizam, koji teoretski ima status vrhunske moralne kategorije, ovde je profanisan i kompromitovan. De fakto, patriotizma u BiH nema – kategoričan je Prohić.

On smatra da bi se istinski patriotizma u BiH ogledao u odnosu prema državnim institucijama, u poštivanju zakona i propisanih procedura i zaštiti ljudskih prava. Takav patriotizam bi se mjerio stepenom sigurnosti građana, njihovim životnim standardom i odnosom prema opštem ili javnom interesu.

– Koliko se bilo koji od pobrojanih parametara poštuju u BiH, jasno je svakom mislećem čoveku – kaže Prohić.

Ističe da problem nije samo na političkom, već i na društvenom planu. Problem je, dominantno, stanje društvene svijesti.

– Građani su žrtve manipulacije i indoktrinacije, izgubili su svoj autentični i primarni identitet osobe, jedinke, a podlegli su virtuelnom “vitalnom nacionalnom interesu”. Pobune nema, a agonija se nastavlja – zaključuje Prohić.

Sociolog Vladimir Vasić ističe da je patriotizam, prije svega, poštovanje i ljubav: ljubav prema svom narodu, svojoj otadžbini, svojoj istoriji i kulturi, ali i ljubav prema zajednici u kojoj svi živimo.

– Naravno, da bi nešto voljelo i poštovalo, to moraš poznavati. Dakle, to znači istinski poznavati svoju istoriju, a ne trgovati istorijom, poznavati svoj jezik i kroz jezik i kulturu, i tako čuvati tradiciju i identitet – smatra Vasić.

Dodaje da bi istinski patriotizam u BiH, prije svega podrazumijevao političku, ali i nacionalnu odgovornost.

–Patriotizam je i njegovanje dobrih odnosa sa pripadnicima drugih nacija. Dakle, patriotizam je suprotno od svega onog što rade političari u BiH i što oni uporno guraju u okvire patriotizma, pa i nacionalizma – smatra Vasić.

“Ne kradi državu”

On ističe da nacionalizam, a pogotovo patriotizam, nije ekvivalent za šovinizam i da se ove vrijednosti ne mogu temeljiti na mržnji, podjelama i napadima na druge i drugačije.

– Vrijednosti jednog naroda ne mogu i ne smiju da se grade nauštrb ili ne daj bože na štetu drugog naroda. I što je najvažnije, ne smijemo jedni od drugih da bilo šta otimamo i proglašavamo svojim – ističe Vasić.

On podsjeća na riječi Nikolaja Velimirovića, koji kaže: “Ne kradi državu!”

-To je ono što bi trebalo da imaju na umu političari u BiH i da znaju da je patriotizam, u domenu djelovanja političara, da ozbezbijede dobar život građanima. Koliko je društvo funkcionalno, toliko je njihov patriotizam iskren. Kada vidimo kako živimo i u kakvom je stanju društvo kojim oni rukovode, onda je jasno kakvi su oni patrioti – zaključuje Vasić.

Patriote u vilama daleko od Republike Srpske

Politička analitičarka Tanja Topić smatra da je riječ patriotizam od silne upotrebe u našem političkom diskursu izgubila značaj i da je derogirana.

Iza krupnih riječi političara, ističe ona, nema onog sadržaja koji bi potvrdio njihovo busanje u patriotska prsa.

-Patriotizam je sveden na prenaglašeno isticanje nacionalnih osećanja, mobilizaciju za odbranu od stvarnih i imaginarnih neprijatelja, na odbranu sopstvenih mračnih strana, jer je patriotsko delanje, po pravilu, svedeno na odbranu, zato što ta pozicija a priori isključuje napad – kaže Tanja Topić.

Navodni patriotizam je, dodaje, često alibi za korupciju, kriminal, zloupotrebu položaja, bogaćenje na račun tih istih podanika koje političari pozivaju na zbijanje patriotskih redova.

Vrednije od zloupotrebe ovog pojma, bilo bi, ističe Topićeva, građanima omogućiti pristojan život, kvalitetno obrazovanje i zdravstvenu zaštitu i istinsku jednakost pred zakonima.

– Patriotizam sasvim sigurno nije imati desetine nekretnina izvan Republike Srpske i debele bankovne račune, uživati u luksuzu dok većina stanovnika jedva preživljava – kategorična je Tanja Topić.

Političari koji nas uveravaju da bi dali život dali za RS, ističe Topićeva, obično stavljaju znak jednakosti između sebe i Republike Srpske.

– Očito, i to je izraz prevelike ljubavi i patriotizma- zaključuje Tanja Topić.

Vasić: Grb, zastava i tri prsta

U svojim razmišljanjima o patriotizmu, sociolog Vladimir Vasić se dotakao i (zlo)upotrebe simbola srpskog naroda.

-Patriotizam jesu i tri prsta, i grb, i zastava,i himna, ali patriotizam nije poigravanje sa tim simbolima i poigravanje sa narodom. Patriotizam je mudro čuvanje i njegovanje tradicija, tekovina i vrijednosti, ali u BiH se, nažalost, te relikvije patriotizma često koriste kao sredstva za napade, uništavanje i zloupotrebe, čime se nanosi šteta, prije svega, svom narodu. Takav autošovinizam je najstrašniji, jer izjeda iznutra sve narode u BiH – zaključuje Vasić.